Diferansiyel Nedir, Araçtaki Görevleri Nelerdir?
Günümüzde neredeyse her gün kullandığımız arabalarımızın içinde otomobilin düzgün bir şekilde çalışmasını sağlayan bazı parçalar bulunmaktadır. Bu parçaların arasında motor, debriyaj, şanzıman, diferansiyel, aks, şasi gibi parçalar bulunuyor. Bunların arasında araba için en önemli yere sahip olanlardan biri de diferansiyeldir. Diferansiyel her aracın sisteminin içinde bulunan bir parça olup ve oldukça önemlidir. Peki diferansiyel tam olarak nedir? Görevleri nelerdir? Diferansiyel araba için neden bu kadar önemlidir? Bu yazımızda bu soruları ayrıntılı bir şekilde yanıtlıyoruz.
Diferansiyel Nedir?
Diferansiyel araba sisteminde üstlendiği rol çok büyüktür. Diferansiyeli basit bir şekilde örneklendirmek istersek bunun için en uygun örnek askeri yürüyüşler olabilir. Askeri yürüyüşlerde düzeni bozmamak oldukça önemlidir. Bu sebeple kalabalık grupta dönüş yapılacağı zaman viraja yakın olanlar küçük adımlarla dönüş yaparken virajdan uzak olan kişiler daha büyük adımlar kullanarak virajı dönerler. Diferansiyelin çalışma sistemi de bununla benzerlik gösteriyor. Otomobillerde de viraj dönülürken iç tarafta bulunan tekerlekler dış tarafta olanlardan daha farklı şekilde dönmektedir. Bu sayede viraj dönme işlemi başarı ile tamamlanır. Eğer tekerlekler aynı hızla dönerlerse viraj başarı ile dönülemez ve araç devrilerek kaza durumu gerçekleşir. Bu işlemlerin gerçekleşmesini sağlayan ve aracın virajı başarıyla almasının kahramanı olan parçaya diferansiyel adı verilir.
Diferansiyel, aracın viraj aldığı sırada devreye giren bir araba parçasıdır. Tüm araçlarda bulunan bu parça sayesinde virajlar kolay bir şekilde dönülür ve araba devrilmez.
Diferansiyelin Görevi
Arabaların içinde oldukça karışık bir sistem bulunuyor. Bunu kaputu açtığımız zaman bile görebiliriz. Kaputun içinde bulunan karışık kablolar ve çok sayıda parça arabaların oldukça hassas ve karışık bir düzenden ibaret olduğunu anlamamıza yetiyor. Bir de bizim görmediğimiz kısımda bulunan parçalar var. Kaputun içinde bulunan parçalar kendi aralarında kablolar aracılığıyla iletişim sağlıyorlar ve bu şekilde araçta meydana gelen tüm işlemleri gerçekleştirebiliyorlar. Yani her gün gaz ve fren pedalına basarak kullandığımız ve anahtarı döndürerek çalıştırdığımız arabalarımız aslında müthiş bir teknolojinin sonucunda bu şekilde çalışıyorlar. Arabaların kullanımı çok eskilere dayanmaktadır. Tarihte el arabası ve at arabası gibi düzeneklerin yanı sıra günümüzdeki araçlara benzeyen araçlar da kullanılmıştır.
Otomobiller yol boyunca düz bir çizgide yol almalarına rağmen virajlarda bu durum değişkenlik gösterir. Araç, viraja geldiğinde zaman bir yay biçiminde döner ve virajı başarıyla alır. Bunu sağlayan parçaya da diferansiyel adını veriyoruz. Örnek vermek gerekirse eğer araç sola dönecekse sol tarafta bulunan tekerlekler daha kısa bir yol katederken sağ tarafta bulunanlar daha uzun bir yol alırlar. Bu şekilde araçta denge sağlanır ve araç devrilmeden virajı almayı başarır. Diferansiyel, her iki tekerleğin arasında yer alan bir parçadır. Yarım dişli şaftlar ile tekerleklere bağlanan bu önemli parça iki aksın farklı hızlarda dönmesini sağlamaktadır. Diferansiyel parçasının görevlerini şu şekilde maddelendirebiliriz:
- Diferansiyel, motordan çıkan gücü tekerleklere iletir. Motordan gelen dönme aksiyonu şanzıman tarafından diferansiyele ulaştırılır ve buradan da tekerleklere iletilir.
- Diferansiyel bu gücü dönme açısıyla birlikte tekerleklere ulaştırarak virajın alınmasını sağlar.
- Viraj esnasında arabada bulunan tekerleklerin farklı açılarda ve hızlarda dönmesi gerekir. Parça, bu farklı hızla dönme işlemini sağlamak için araçta bulunuyor.
- Virajlarda yay biçimli bir yol izleneceğinden dolayı tekerleklerin farklı hızlarda dönmesi gerekir. Diferansiyel, iç tekerleklerin daha düşük hızda dönmesini sağlarken dış tekerleklerin de daha yüksek bir hızda virajı almasını sağlar.
- Tekerleklerin atacağı tur sayısı da diferansiyel tarafından belirlenir ve düzenlenir.
- Motordan gelen dönüş hızı direk olarak tekerleklere iletilmez. Öncelikle şanzıman tarafından bu hız düzenlenir ve düzenlenmiş hız diferansiyel tarafından tekerleklere iletilir. Diferansiyel bu hızın ayarlamasını dönüş açısına uygun olarak yapar.
Yukarıdaki maddelerden de görüldüğü üzere diferansiyel araçta birçok işin gerçekleşmesini ve aracın sorunsuz çalışmasını sağlar. Buradan yola çıkarak araçlarda diferansiyel bulunmasaydı neler olurdu sorusunun akıllara gelmesi gayet doğaldır. Peki gerçekten diferansiyel diye bir parça olmasaydı arabamızda ne olurdu? Bu sorunun cevabı birkaç maddede verilebilir:
- Motordan gelen güç şanzıman aracılığıyla tekerleklere aktarılırdı ve bunun sonucu olarak da tüm tekerlekler aynı hızda dönerdi. Bu yüzden de araç virajı alırken devrilirdi.
- Dönüşlerde iç tekerleklere aşırı yük binerdi. Bu sebeple de kısa bir süre sonra iç tekerlekler aşınır ve kullanılamaz hale gelirdi.
- Diferansiyel olmadığı için tekerlekler aynı hızda dönecek ve viraj başarılı şekilde alınamayacaktı. Bunun sonucunda da güvenli sürüş tehlikeye girecekti.
Diferansiyel hakkında merak edilen bir diğer soru ise aracın neresinde bulunduğudur. Araç için oldukça önemli olan bu parçanın nerede bulunduğunu birçok sürücü bilmemektedir. Araç çeşitlerine göre diferansiyelin konumu da farklılık gösterir. Önden çekişli arabalarda diferansiyel ön aks üzerindeki şanzıman kutusunda yer almaktadır. Arkadan çekişli olan araçlarda ise diferansiyel arka aksın ortalarında bir yerde bulunuyor. Son yıllarda birçok insan tarafından tercih edilen dört çekerli araçlarda ise birden çok diferansiyel yer alıyor. Ön, arka ve aktarma şaftı olmak üzere 3 farklı diferansiyel bu araçlarda mevcuttur.
Diferansiyel Çeşitleri Nelerdir?
Diferansiyelleri çeşitleri açısından 5 ana gruba ayırabiliriz. Bunlar,
- Açık diferansiyel – Klasik Diferansiyel
- Kilitli Diferansiyel
- Sınırlı Kaymalı Diferansiyel
- Elektrik Kontrollü Sınırlı Kaymalı Diferansiyel
- Dinamik Tork Kontrollü Diferansiyel